Tản mạn Cafe TAM KỲ xưa và nay (Kỳ 2)

 (Tiếp theo kỳ 1):
http://nguyenanhnhat.blogspot.com/2013/09/tan-man-cafe-tam-ky-xua-va-nay-ky-1.html#comment-form

Phải nói thời trước năm 75, quán Café “Tây Nguyên” luôn luôn đông khách, kẻ ở Hà Lam - Thăng Bình cách đây hơn 20 cây số vào, người trong Lý Tín - Chu Lai (Núi Thành) ra. Đa phần họ đến không chỉ để uống café mà còn được nghe thứ nhạc ngoại đang cổ xúy cho lối sống mới của một lớp thanh niên buồn nản, chán đời. Ngoài ra còn bao nhiêu thực khách khác là những người trốn lính vào công chức “ngồi không ăn lương” đến với café "Tây Nguyên" cho tan biến đi nỗi cô đơn, sợ hãi của thân phận con người. Riêng lính tráng “đánh thuê” thì muốn “trốn” ở nơi đây để cùng với “Một làn khói trắng. Ru đời vào quên lãng. Nâng sầu thành hơi ấm. Hơ dịu tình đau”. Hơn thế nữa, ở họ còn biết bao phiền muộn mỗi ngày chồng chất, khi bị đẩy vào cuộc chiến phải xa vợ, xa con, thời gian đang sống dường như đã chết, không gian bên ngoài đặc quánh mùi thuốc súng, lựu đạn hơi cay. 

Hơn nữa, ở thời buổi loạn ly ấy từ người già đến trẻ, ai cũng thấy mọi thứ trong cuộc sống mình cứ như không, còn tương lai cũng chỉ là một khái niệm mơ hồ. Còn giả dụ có ai đó nhận ra được, lại cũng là thứ rách bươm, đâu có điều chi cho rõ rệt….. Bởi thế con người thời ấy nếu có một lần trong ngày cảm xúc với hương vị ly cà phê nơi quán này quán nọ, như ở café Chương (Đường Tiểu La), Café Đợi (Gần đầu cầu Tam Kỳ), Café Mười Đấu (Đường Phan Đình Phùng bây giờ), Café Hoàng Yến, Café Quang (ngã 3 Nam Ngãi) hay Café Oanh Ca (Gần quán Mì Lợi Ký xưa) là như đưa họ về với mọi điều là sẽ chấp nhận, nếu hệ mệnh có khi lỡ đến và đi qua trong đời mình đáng chán… 

Nhưng rồi quán café ở Tam Kỳ cũng như mọi thứ, không có gì song hành tồn tại với thời gian và lịch sử. Những quán café nổi tiếng một thời ở đây cũng không tồn tại khi đất nước đã hoàn toàn thống nhất vào cuối tháng 3 năm 1975 (Tam Kỳ được giải phóng ngày 24-03-1975). Tất cả mọi người đều cùng phải bắt đầu chung một nhịp bước sang trang, như ly café cũng bắt đầu phải khoác lên mình một “triết lý” mới, một hương vị thơm để thay cho bao điều cũ kỹ đã qua. 

Ai cũng biết mấy năm đầu sau năm 75, người dân cả nước gặp không ít khó khăn, mọi thứ đều thiếu thốn từ “cái ăn, cái mặc”, nên ly café “bỗng dưng” là một thứ nước uống xa xỉ làm mọi người ít có quan tâm. Dẫu là thức uống không phổ biến nhưng ly cafe vẫn có bán “rỉ rả” trong những quán cơm, hàng cháo cho vài người khách vãng lai hay giới tài xế đường dài. 

Rồi "CỬA HÀNG ĂN UỐNG MẬU DỊCH QUỐC DOANH" mở ra, Cafe cả thành phố Tam Kỳ tập trung về một mối nơi đây, nằm đối diện bến xe Tam Kỳ cũ. Vậy mà ở mỗi buổi sáng, “Café kho” theo kiểu “mậu dịch” này cũng chỉ bán được vài mươi ly đen đá (Xin nói thêm “Café kho” còn gọi là “Café vợt”. Theo cách pha chế của người Hoa là cafe được chăm trong cái siêu đất để luôn nghi ngút khói và hấp dẫn), số lượng ít hơn nhiều lần so với bán miếng kẹo đậu, kẹo mè, kẹo ú hay cái bánh ram, bánh rán, được người dân thành phố này mới sáng sớm tinh sương đã xếp thành hàng rồng rắn đợi mua đông đặc …..

Và cũng vì thời thế nên tín đồ café buổi sáng cũng chỉ tập trung vài người là công chức như Bác sĩ, Kỹ Sư, Giáo viên làm việc ở chế độ cũ, nay được nhà nước "lưu dung" nên trong người vẫn còn máu "tư tưởng tư sản" xưa kia. Rất hiếm thấy ở cửa hàng mậu dịch quốc doanh này thực khách uống cafe là những chàng trai nam thanh nữ tú, những người dân lao động phổ thông hay là những người giàu được cho là “có của”. Một thức tế là tất cả mọi người đều thực sự quay lưng với ly café, mặt sẵn sàng đối mặt để chống lại với cái nghèo, cái khó đang đã bao vây…… 

Còn một điều khác nữa, những năm đầu sau giải phóng, café không phải là một mặt hàng được phân phối theo phiếu, theo tem, nhưng phải sống cùng chung với "Mậu dịch quốc doanh". Bởi vậy có thể nói café của “đêm trước đổi mới” ở thành phố Tam Kỳ thật sự chưa có một chốn riêng. Hãy tưởng tượng “cái thú café” thủa ấy là sẽ thấy một bức tranh vô cùng hài hước, đó là thực khách phải mua phiếu, rồi tự đến bưng bê tại quày hàng là ô cửa rất nhỏ có cô mậu dịch viên "kiểu mẫu" “Gần nhau trong gang tấc mà biển trời cách mặt”, cũng như tuyệt nhiên không có một người nào đến phục vụ trà nước uống thêm. 

Café thời bao cấp ở Tam Kỳ chen chúc "chung một mái nhà" với tạp mậu dịch quốc doanh cũng vui và có nhiều điều đáng nhớ, đó là thực khách có thể “được” ngồi bên chung bàn với một người lạ hoắc lạ huơ, tay luôn đưa lên, đưa xuống húp tô mì Quảng hay tô bún giò heo... sột soạt. Hay có khi lại phải ngồi chung bàn với một cậu bé lỡ đường bụng đói, vào cửa hàng mậu dịch mua vài chiếc bánh “rôm”, ngồi nghiến ngấu ăn nhưng chưa đã, miệng vẫn còn thèm.... 

 Đối diện bến xe này là "Cửa hàng mậu ăn uống quốc doanh Tam Kỳ"
Dần dà cuộc sống khá hơn và "chính sách" cũng thoáng nhiều nên những quán café Chương, Café Quang (Ngã ba Nam Ngãi), Café Mười Đấu, Café Tây Nguyên (Sau này có bán kèm theo kem- Quán đổi tên thành Mây Hồng) có từ trước giải phóng cũng bắt đầu mở ra kinh doanh lại. Đây là thời kỳ làm ăn “đàng hoàng” của giới kinh doanh cafe nơi đây. Lúc ấy thị trường Việt Nam không có những nhãn hiệu café Trung Nguyên, Paris hay Buôn Mê, và lại càng không có ly café tẩm hóa chất, bỏ thuốc ký ninh vào bột đậu nành, bột bắp. Bởi vậy tất cả các quán ở Tam Kỳ cũng đều bán loại café tự chế biến từ hạt café nhân theo công thức xưa kia truyền lại. Cho nên phải nói rằng café thời bao cấp ở nơi đây hay mọi chốn mọi nơi đều đậm chất “café chính hiệu”, rất mộc mạc, ít mùi vị của “công nghệ pha chế” như thời nay. 

Trong giai đoạn này Café Cúc nằm trên đường Phan Chu trinh tuy mở ra kinh doanh sau nhưng lại nhanh có tiếng. Ở quán café Cúc thời ấy tuy bàn ghế dành cho thực khách là những chiếc bàn ghế gỗ nhỏ, nhưng trong quán người chủ đã décor khá chi li. Nhu những bức tường xung quanh được trang trí bằng các bức tranh lập thể chép của họa sĩ nổi tiếng Picasso, như bức “Nude on a black armchair”, bức “Les Demoiselles d’Avignon” hay “Guernia” đã “tái tạo” thật đẹp nhờ bàn tay tài hoa của họa sĩ nỗi tiếng ở mảnh đất này thời ấy - Họa sĩ Lê Đình Sung. Và điều đặc biệt hơn ở quán Cafe Cúc là tuy dàn âm thanh chỉ là chiếc máy Akai đã xỉn màu theo năm tháng, nhưng vẫn còn rất hay, hàng ngày quay đều đều những bài ca cách mạng như: “Cô gái vót chông”, hay “Tình đất đỏ Miền Đông”….. nhả ra những ca từ như là mạch nguồn hạnh phúc hòa bình của núi, của sông. Rồi đến những bài hát ngợi ca nguồn sống dường như là vô tận cho những “Cô gái, chàng trai” đang đi Thanh Niên Xung Phong để phá đá mở đường. Ai ngồi café thư giãn nhưng vẫn cứ nghe từng bước chân của họ đâu đây đang trải dặm dài theo từng miền quê hương đất nước qua những bài hát “Chiều xuân ra suối” của Cao Vũ Huy Miên, hay “Về lại Đăk R'Lấp” của Bùi Nguyễn Trường. Thật là xúc cảm trong mỗi lời ca, tiếng nhạc ở các quán café thời ấy. 

Phải nói trong buổi ban đầu mới “hội nhập” lại, hầu như các quán café ở Tam Kỳ đều phát ra tiếng hát, bài ca cách mạng “em ở nông trường, anh ra biên giới”. Dần dần thời gian sau những bài hát “không quên” của Trịnh Công Sơn, của Phạm Trọng Cầu, của Trần Long Ẩn v.v.v trở thành thượng thế lên ngôi để song hành cùng với văn hóa âm nhạc phương Tây - Đó là những bài hát nổi tiếng ở nước ngoài của thập niên 70 của các ban nhạc như ABBA, LOBO v.v.v. 

Nhưng bước chuyển mình đầu tiên mang đậm dấu ấn của Café Tam Kỳ ở thời kỳ đổi mới đó là Café Rạng Đông nằm trên đường Phan Chu Trinh có một phong cách mới và lạ - "Café- báo chí". Thời kỳ này chưa bùng nổ thông tin, nên café Rạng Đông mới mở ra là có thật nhiều tín đồ nghiện café và nghiện cả thông tin mà cắm rễ, Còn Trà Mai Hạc đi đầu với loại hình café sân vườn “không có mái che” (Còn tiếp) 

Andi Nguyễn Ánh Nhật

Những hình ảnh trước năm 1975 tại TAM KỲ và vùng lân cận